اسهاال در مرغ تخم گذار؛ دلایل ، تشخیص سریع و درمان مرحله به مرحله

اسهال در مرغ تخم گذار یکی از مشکلات شایع در مرغداری های خانگی است که اگر به موقع تشخیص داده نشود، می تواند باعث ضعف مرغ، کاهش تخم گذاری و حتی تلفات شود.

بسیاری از مرغداران خانگی نمی دانند اسهال طبیعی است یا نشانه بیماری، چه زمانی باید نگران شوند و چه زمانی بی خطر است.

در این مقاله به زبان ساده و کاملا کاربردی یاد می گیرید: چرا مرغ دچار اسهال می شود، چطور علت را تشخیص دهید و چه درمان هایی واقعا قابل اجرا و ایمن هستند.

اسهال در مرغ چیست و چه زمانی خطرناک می شود؟

اسهال زمانی اتفاق می افتد که دستگاه گوارش مرغ نتواند آب و مواد غذایی را به درستی جذب کند. در این حالت مدفوع آبکی، بدبو یا غیر طبیعی می شود.

مدفوع طبیعی مرغ معمولا:

• قوام نسبتا سفت دارد

• رنگ آن قهوه ای یا سبز ملایم است

• مقدار کمی بخش سفید (اوره) دارد

اما وقتی مدفوع کاملا آبکی، کف آلود، زرد، سبز تیره یا خونی شود نشان دهنده یک مشکل جدی است.

چرا اسهال را نباید ساده گرفت؟

وقتی مرغ دچار اسهال می شود:

• آب بدنش سریع از دست می رود

• مواد معدنی و ویتامین ها دفع می شوند

• بدن ضعیف می شود و سیستم ایمنی افت می کند

در نتیجه باعث کاهش تخم گذاری، بی حالی و گوشه گیری مرغ می شود و در حالت شدید به تلفاتت منجر می شود.

انواع اسهال در مرغ و تشخیص اولیه از روی مدفوع

بررسی ظاهر مدفوع یکی از ساده ترین روش های تشخیص اولیه در مرغداری خانگی است.

اسهال آبکی سفید یا شفاف

خیلی وقت ها چیزی که اسهال سفید دیده می شود، ادرار طبیعی مرغ (اوره) است نه اسهال واقعی. که بصورت رنگ سفید یا شیری و آبکی است. در این وضعیت مرغ سرحال است، تخم می گذارد و اشتها دارد. این حالت طبیعی است و بیماری محسوب نمی شود.

اما اگر اسهال سفید و آبکی به صورت غیر طبیعی باشد، اغلب به دلایل غیر عفونی ایجاد می شود. دلایلی مانند:

1. استرس (شایع ترین علت)

   بدلیل گرما یا سرمای شدید، جابجایی، ترس، سر و صدای زیاد، تغییر ناگهانی خوراک اتفاق می افتد. معمولا آبکی و شفاف است و بعد از رفع استرس برطرف می شود.

2. مصرف زیاد آب

   بدلیل هوای گرم، خوراک آبدار مانند کاهو و خیار و غیره اتفاق می افتد. در این صورت خطرناک نیست. اما اگر در هوای عادی و بصورت غیرطبیعی مرغ آب آشامیدنی زیاد نصرف می کند باید بررسی شود و به دامپزشک مراجعه کنید.

3. سرکه سیب و مکمل ها

   مصرف زیاد و مداوم ویتامین ها، الکترولیت ها و سرکه سیب باعث می شود مدفوع رقیق شود.

4. مشکلات کلیوی

   مصرف زیاد نمک و یا آب بی کیفیت باعث می شود مدفوع خیلی آبکی شود و معمولا با بی حالی و کاهش تخم همراه است.

5. سرما خوردگی یا ضعف خفیف

   مخصوصا در هوای سرد اتفاق می افتد. پرنده کمی پف کرده اما بی حال نیست. اما اگر طولانی شود حتما باید رسیدگی شود.

اگر اسهال سفید در کوتاه مدت و بدون علائم دیگر (مانند بی حالی شدید، کم اشتهایی، بوی بد) باشد، معمولا خطرناک نیست و با اصلاح شرایط محیط و تغذیه برطرف می شود و معمولا طی یک الی سه روز بهبود پیدا می کنند. اما اگر این موارد را برطرف نکنید و اسهال ادامه داشته باشد زمینه ساز بیماری های دیگری می شود.

اسهال سبز در مرغ تخم گذار

اسهال سبز از آن مواردی است که هم می تواند ساده باشد و هم نشانه بیماری جدی؛ بنابراین نیاز به دقت بیشتری دارد. رنگ، بو و حال عمومی مرغ تعیین کننده است.

علت های اصلی :

1. نخوردن غذا (گرسنگی یا بی اشتهایی) شایع ترین دلیل

   معمولا به رنگ سبز تیره یا زیتونی و حالت آبکی دارد. مرغ کم اشتها یا بی حال است. در این حالت باید ابتدا علت بی اشتهایی را پیدا کرد (استرس، گرما، سرما، انگل داخلی، بیماری ها)

2. استرس شدید یا تغییر ناگهانی

   مانند جابجایی، حمله حیوانات، گرما یا سرمای شدید و تغییر دان که در این صورت رنگ مدفوع سبز روشن یا سبز مایل به زرد است و معمولا موقتی است.

3. مصرف زیاد سبزی یا خوراک سبز

   مانند سبزیجات، یونجه، سبزی تازه و یا علف زیاد. رنگ مدفوع معمولا سبز روشن است و با قطع سبزی برطرف می شود.

4. عفونت های باکتریایی (مهم)

   اسهال به شکل سبز تیره یا سبز بدبو. مرغ بی حال و گاهی تب و پف کردگی، کاهش یا قطع تخم گذاری. (با مشورت دامپزشک نیاز به درمان دارد)

5. بیماری های ویروسی (نادر ولی جدی)

   مثل نیوکاسل که علائم آن اسهال سبز بسیار تیره، بی حالی شدید مرغ و علائم عصبی یا تنفسی و علائم دیگری هم وجود دارد.

6. مشکلات کبدی

   معمولا رنگ مدفوع سبز مایل به زرد است. باعث کاهش تخم گذاری و چاقی شکم می شود. این مورد با آنتی بیوتیک درمان نمی شود. حتما به دامپزشک مراجعه کنید.

اگر مرغ سرحال است و تخم گذاری کم یا قطع نشده باشد، مرغ اشتها دارد و پرها ژولیده و پف کرده نیست اول تغذیه و محیط را چک کنید. اکثر مواقع نیازی به دارو نیست و با رعایت همین نکات زود درمان می شود.

اما اگر مدفوع بد بو باشد و مرغ بی حال و گوشه گیر باشد حتما نیاز به دارو دارد و باید با مشورت دامپزشک از دارو استفاده کنید.

اسهال زرد در مرغ تخم گذار

اسهال زرد معمولا به مشکلات داخلی و ضعف بدن مربوط می شود و نباید آن را بی اهمیت دانست.

علت های اصلی:

1. مشکلات کبدی ( شایع در مرغ تخم گذار)

   اسهال زرد پررنگ یا خردلی، کاهش تخم گذاری یا تخم بدون پوسته. گاهی بدلیل چربی شکمی است و با آنتی بیوتیک حل نمی شود.

2. کوکسیدیوز

   اسهال زرد و گاهی کف دار، بی حالی مرغ،پف کردن پرها. بیشتر به دلیل بستر مرطوب اتفاق می افتد. داروی ضد کوکسیدیوز لازم است. (مانند فری کوکس)

3. عفونت باکتریایی روده

   اسهال زرد بد بو، بی حالی مرغ، کاهش شدید تخم گذاری. در این صورت می توان از آنتی بیوتیک استفاده کرد.

4. تغذیه نامتعادل ( خوراک فاسد یا کپک زده)

   معمولا در چند مرغ همزمان اتفاق می افتد و با تعویض دان بهبود پیدا می کنند.

5. استرس شدید یا گرمازدگی

   در این صورت معمولا زرد کم رنگ یا آبکی است و بوی بد ندارد و مرغ اشتها دارد و خود به خود خوب می شود

کارهایی که نباید انجام دهید:

• اگر اسهال زرد خفیف باشد و مرغ سرحال است، از دارو استفاده نکنید. دان را عوض کنید، مکمل ها را قطع کنید و محیط را خشک و آرام نگه دارید.

• از داروهای ضد اسهال و آنتی بیوتیک مانند فری کوکس و کلیستین همزمان استفاده نکنید.

• بدون علائم شدید، مستقیم از آنتی بیوتیک استفاده نکنید. و حتما با دامپزشک مشورت کنید.

• از مصرف خودسرانه و تکراری بپرهیزید.

اقدام اولیه و بی خطر (قبل از دارو)

• دان خشک و تازه

• قطع سرکه، سبزی و خوراک آبدار

• آب تمیز

• بستر کاملا خشک

• مولتی ویتامین 2 روز (اگر دارو نمی دهید)

اسهال قهوه ای تیره یا بد بو

این نوع اسهال معمولا نشانه مشکل در روده است و بیشتر به آلودگی های داخلی ( عفونت یا انگل) مربوط می شود.

علت اصلی:

1. کوکسیدیوز (شایع ترین و مهم ترین علت)

   مدفوع به رنگ قهوه ای تیره، شکلاتی، گاهی خونی است. مرغ بی حال، پف کرده، تشنگی زیاد، کاهش یا قطع تخم گذاری. و اصلی ترین دلیل این بیماری از بستر خیس یا رطوبت از بستراست.

2. عفونت باکتریایی روده

   مثل سالونلا یا ای کولای. مدفوع به قهوه ای تیره یا سبز تیره است و بوی بسیار بدی دارد. مرغ ضعف شدید، گاهی تب و پرهای ژولیده. معمولا بعد از دان فاسد، آب آلوده و سیستم ایمنی ضعیف بدن پرنده اتفاق می افتد. نیاز به مشورت با دامپزشک.

3. انگل های گوارشی

   انواع انگل ها می توانند باعث این نوع اسهال شوند. مدفوع قهوه ای تیره، بوی بد، گاهی خونی، در بعضی موارد چسبناک است. در اکثر موارد مدفوع طولانی مدت ادامه دارد. مرغ ضعیف، پرها ژولیده، لاغری تدریجی، کاهش تخم گذاری. معمولا در مرغ هایی که روی بستر خیس، مرطوب و یا محیط آزاد باغ و باغچه پرورش داده می شوند، احتمال ابتلا به انگل بالا می رود. بهترین راه برای پیشگیری انگل ها استفاده از ضدانگل ها به صورت دوره ای است.

اسهال خونی (وضعیت اورژانسی)

اسهال خونی خطرناک ترین نوع اسهال در مرغ است و معمولا خود به خود خوب نمی شود. دیدن خون در مدفوع یعنی آسیب مستقیم به روده اتفاق افتاده است و باید سریعا علت مشخص و درمان شروع شود.

علت های اصلی:

• کوکسیدیوز (در بیشتر موارد)

  اگر بستر خیس یا رطوبت دارد اولین احتمال به کوکسیدیوز است و با داروی ضد کوکسیدیوز مثل فری کوکس درمان می شود.

• عفونت های شدید روده ای

• آسیب جدی به دیواره روده

علائم هشدار دهنده

• وجود خون تازه یا تیره در مدفوع

• بیحالی شدید

• پرهای پف کرده

• کاهش سریع تخم گذاری یا قطع کامل

اقدام فوری:

• درمان خانگی کافی نیست

• استفاده خودسرانه از دارو خطرناک است

• حتما با دامپزشک مشورت کنید.

جمع بندی

اسهال در مرغ تخم گذار یکی از شایع ترین مشکلاتی است که تقریبا هر مرغدار با آن مواجه می شود. نکته مهم این است که اسهال همیشه یک بیماری مستقل نیست، بلکه اغلب نشانه ای از مشکلاتی مانند تغذیه، بستر نا مناسب، آلودگی های داخلی یا بیماری های عفونی است.

با دقت به رنگ، قوام و بوی مدفوع می توان تا حد زیادی علت ان را مشخص کرد و در مراحل اولیه با اصلاح شرایط نگهداری، تغذیه و کاهش استرس از بدتر شدن وضعیت جلوگیری کرد. در عین حال باید توجه داشت اسهال های خونی یا طولانی مدت نیاز به بررسی دامپزشک دارد و خود درمانی در این موارد خطرناک است.

پیشگیری همیشه ساده تر و کم هزینه تر از درمان است. رعایت بهداشت، استفاده از ضد انگل به صورت دوره ای، تغذیه سالم و مناسب، جلوگیری از تغییرات ناگهانی و استرس، نقش مهمی در جلوگیری از بروز اسهال و کاهش تولید دارد.

همچنین می توانید مقاله دیگر ما در مورد مدیریت صحیح سالن مرغداری تخم گذار را از اینجا بخوانید. اینجا کلیک کنید.

برای خرید محصولات مرغداری از فروشگاه، ضد انگل های داخلی، داروهای ضدکوکسیدیوز اینجا کلیک کنید.