بیماری های رایج مرغ تخم گذار و روش های پیشگیری ( علائم و درمان)

پرورش مرغ تخم گذار، برخلاف ظاهر ساده اش، نیازمند آگاهی دقیق از بیماری های رایج است؛ زیرا هر بیماری حتی اگر خفیف باشد می تواند باعث کاهش تولید تخم ، افت کیفیت پوسته ، کاهش وزن پرنده و در نهایت ضرر اقتصادی شود.

در این مقاله، مهم ترین بیماری های ویروسی، باکتریایی، انگلی و تغذیه ای همراه با علائم ، پیشگیری و درمان به صورت ساده و کامل معرفی شده اند.

1. بیماری های ویروسی در مرغ تخم گذار

بیماری های ویروسی مرغ ها مانند نیوکاسل، برونشیت عفونی و آنفولانزای مرغی به دلیل سرایت بسیار بالا معمولا از طریق تماس با پرندگان آلوده، ترشحات تنفسی، تجهیزات و افراد آلوده وارد گله می شوند. این بیماری ها درمان قطعی ندارد و پس از ورود ویروس فقط می توان با کنترل، مدیریت و پیشگیری شدت خسارت را کاهش داد.

1) نیوکاسل

نیوکاسل یکی از شناخته شده ترین و خطرناک ترین بیماری های ویروسی در مرغداری است. این بیماری سرعت انتشار بسیار بالایی دارد و در صورت عدم واکسیناسیون، قادر است طی چند روز تمام گله را درگیر کند.

علائم :

در موارد اولیه و خفیف تر، علائم تنفسی این بیماری بسیار مشابه به بیماری آنفولانزا و برونشیت عفونی است مانند عطسه، سرفه، خس خس تنفسی، ترشحات بینی و چشم ها؛ به همین دلیل اگر فقط علائم تنفسی را مشاهده کردید حتما با مشاوره دامپزشک پیش بروید.

در موارد شدید علائم عصبی: مانند پیچش گردن، فلجی بال ها یا پا ها، لرزش عضلات، عدم تعادل و چرخش دورانی.

علائم گوارشی: اسهال آبکی، سبز یا سفید ، کاهش اشتها، لاغری.

علائم در تولید: کاهش ناگهانی تولید تخم، پوسته نازک تخم ، تغییر رنگ پوسته تخم، زرده آبکی، کوچک شدن تخم ها

علائم عمومی: بی حالی و پفک کردگی، کاهش مصرف دان و آب، تلفات ناگهانی در برخی سویه های شدید

نکته: تشخیص قطعی بیماری نیوکاسل فقط با آزمایش امکان پذیر است. زیرا اکثر علائم این بیماری مانند درگیر بیماری هاست. حتما با دامپزشک مشورت کنید.

پیشگیری: بهترین راه مقابله با نیوکاسل، واکسیناسیون منظم طبق برنامه استاندارد است. همچنین باید از ورود پرندگان وحشی، افراد غیر ضروری و تجهیزات آلوده جلوگیری شود.

احتمال وقوع بیماری نیوکاسل در گله متوسط تا زیاد است ( حدود 20 تا 50 درصد)

درمان: ویروس درمان قطعی ندارد اما استفاده از ویتامین ها، الکترولیت و کاهش استرس محیطی می تواند تلفات را کاهش دهد.

2) برونشیت عفونی (IB)

بیماری برونشیت عفونی یک بیماری بسیار واگیر دار دستگاه تنفسی در مرغ هاست که بیشتر روی سیستم تنفسی و افت شدید تخم گذاری اثر دارد. علائم آن بسته به سویه ویروس و سن طیور کمی متفاوت است.

علائم:

علایم تنفسی: خس خس تنفسی، عطسه و سرفه، ترشحات بینی، تنفس با دهان باز، اشک ریزش و التهاب سینوس ها

علائم در تولید: کاهش ناگهانی تولید، پوسته تخم ضعیف، تخم بد شکل یا دیفرمه، سفیده رقیق و آبکی، لکه های آلبومین، زرده کم سفت یا تغییر رنگ.

علائم گوارشی: افزایشی مصرف آب، کاهش مصرف دان، اسهال رقیق و آبکی، تورم و سفید شدن کلیه ها (در کالبد شکافی)

علائم عمومی: بی حالی، پف کردگی، کاهش وزن، در جوجه ها کاهش رشد و ضعف شدید.

نکته: از نظر علائم تنفسی بسیار شبیه نیوکاسل و آنفولانزا است و فقط با آسیب کلیه ها قابل تشخیص قطعی است.

پیشگیری: کنترل جریان هوا، جلوگیری از رطوبت بالا و واکسیناسیون به موقع ضروری است. احتمال وقوع بیماری برونشیت عفونی در گله بسیار شایع است.

درمان: داروی ضد ویروسی وجود ندارد اما الکترولیت ها و مکمل ها به پرنده کمک می کند سریعتر به حالت طبیعی برگردد.

3) آنفولانزای مرغی

این بیماری جزو خطرناک ترین بیماری هاست و تلفات بسیار بالایی ایجاد می کند. کنترل آن در ایران نیز به طور رسمی انجام می شود.

علائم:

علائم اصلی و سریع: تلفات ناگهانی و شدید (گاهی بدون علائم قبلی)، کاهش ناگهانی مصرف آب و دان، کاهش شدید تولید تخم ( تا توقف کامل)

علائم تنفسی: خس خس و سختی در تنفس، سرفه و عطسه، ترشحات بینی، تنفس با دهان باز

علائم عصبی: لرزش، فلجی بال و پا ، پیچش گردن، حرکات غیر عادی

علائم ظاهری: تورم سر، تاج، ریش و پلک ها، کبود شدن تاج و ریش، لکه های خونریزی روی پوست و پاها

علائم گوارشی: اسهال سبز یا زرد، کاهش اشتها، ضعف سریع

علائم در تولید: کاهش تولید تخم، تخم های بدون پوسته یا نازک، تخم های کوچک یا نامنظم، کاهش کیفیت سفیده و زرده

نکته: تشخیص آنفولانزا با نیوکاسل یا برونشیت عفونی بسیار دشوار است و تشخیص قطعی فقط با آزمایش است.

پیشگیری: قرنطینه، محدودیت ورود و خروج، ضدعفونی ورودی ها و جلوگیری از تماس با پرندگان مهاجر مهم ترین عوامل کنترل هستند. اگر این موارد را رعایت کنید آنفولانزای مرغی به راحتی اتفاق نمی افتد.

واکسیناسیون برای انفولانزای فوق حاد آزاد نیست و استفاده خودسرانه از واکسن ممنوع است؛ فقط باید طبق دستور سازمان دامپزشکی انجام شود.

احتمال ابتلا به آنفولانزای مرغی در گله کم تا متوسط است و یک بیماری معمول نیست. اما اگر وارد منطقه شود شدت و تلفات آن بسیار بالاست.

درمان: درمان وجود ندارد و تمام موارد باید گزارش شود.

4) آبله مرغی

آبله مرغی یک بیماری ویروسی نسبتا شایع در مرغ های تخمگذار است. معمولا به صورت ضایعات پوستی روی تاج، ریش، پلک ها و نواحی بدون پر دیده می شود. این بیماری سرعت انتشار متوسطی دارد اما در صورت بروز در مرغ باید آن را گله جدا کرد، زیرا درمان آن بسیار سخت است و اگر در گله پخش شود باعث ضعف در پرنده و کاهش تولید تخم و در مواقع شدید باعث تلفات می شودو

علائم: ایجاد دانه و دلمه زرد یا قهوه ای روی صورت، تاج، ریش، دور چشم و پلک و گاهی روی پا، قرمزی و التهاب نواحی بدون پر، بی اشتهایی

پیشگیری: بهترین و موثرترین راه واکسن آبله در فصل بهار است. (بیشتر زمان شیوع این بیماری فصل بهار و تابستان است و بهتر است اوایل بهار واکسینه کنین.)، جلوگیری از گزش حشرات مخصوصا پشه ها، جلوگیری از تجمع و زیاد شدن مگس در سالن

درمان: بیماری آبله درمان قطعی و سریعی ندارد. می توانید پماد تتراسایکلین انسانی را روزی 3 الی 4 بار روی زخم هابزنین تا خشک شوند و بیوفتند. برای کنترل و درمان عفونت درونی از آنتی بیوتیک طبق تجویز دامپزشک استفاده کنید.

2. بیماری های باکتریایی

بیماری های باکتریایی اغلب به دلیل ضعف بهداشت سالن، بستر خیس یا آب آلوده ایجاد می شوند. این نوع بیماری ها قابل درمان هستند، اما اگر دیر تشخیص داده شوند خسارت زیادی به گله وارد می کنند.

1) کلی باسیلوز (E.coli)

این بیماری معمولا به تنهایی شروع نمی شود؛ اغلب زمانی ظاهر می شود که مرغ ها به دلیل رطوبت، گرد و غبار، سرما یا دیگر بیماری ها سیستم ایمنی ضعیفی دارند.

علائم: بی حالی، کاهش اشتها، اسهال، تنفس سخت، چسبیدن پرها، کاهش تولید تخم

علت اصلی: بستر خیس، تهویه ناکافی، آب آلوده، دان کپک زده، تجهیزات آلوده

پیشگیری: بهداشت سالن، خشک بودن سالن، تمیز بودن ظروف، تهویه مناسب و جلوگیری از ازدحام مهم ترین راه هاست.

درمان: استفاده از آنتی بیوتیک طبق تجویز دامپزشک و مولتی ویتامین و آدس ای AD3E برای بهبود سریع تر، تمیز کردن و ضدعفونی سالن.

2) سالمونلا

یکی از بیماری هایی است که علاوه بر آسیب به مرغ، می تواند برای انسان نیز خطرناک باشد.

علائم: اسهال آبکی، بی اشتهایی، لاغر شدن تدریجی، کاهش تولید تخم

پیشگیری: تمیز نگه داشتن لانه ، جلوگیری از ورود جوندگان، رعایت بهداشت

درمان: آنتی بیوتیک در صورت تشخیص دامپزشک (در بسیاری از موارد گله باید کاملا ضدعفونی شود.)

3) پاستورلوز یا وبا

این بیماری معمولا به صورت ناگهانی با تلفات بالا ظاهر می شود.

علائم: مرگ ناگهانی، تورم اطراف چشم و صورت، تب و بی حالی

پیشگیری: ضدعفونی مرتب سالن و واکسیناسیون منظم.

درمان: مصرف آنتی بیوتیک، حذف پرندگان مشکوک و پاکسازی کامل

3. بیماری های انگلی

مرغ ها به خصوص در سیستم های نیمه باز یا سالن هایی با تهویه ضعیف، به راحتی درگیر انگل های داخلی و خارجی می شوند. این انگل ها با کاهش وزن و کاهش تولید تخم، ضرر اقتصادی ایجاد می کنند.

1) کوکسیدیوز

این انگل در محیط مرطوب و آلوده سریع تکثیر می شود.

علائم: اسهال خونی، بی حالی شدید، پرهای پف کرده، تجمع مرغ ها در گوشه، کاهش وزن و کاهش تخم.

پیشگیری: خشک نگه داشتن بستر، ضدعفونی دوره ای، جلوگیری از ورود پرندگان کوچک به محیط، آبخوری نیپل ها یا کم چکه که از خیس شدن بستر جلوگیری شود. استفاده از چوب خواب در سالن ها تا مرغ ها روی کف زمین نخوابند.

درمان: داروی ضد کوکسیدیوز و داروی ویتامین K برای جلوگیری از خونریزی (برای خرید داروی ضد کوکسیدیوز از فروشگاه اینجا کلیک کنید).

2) انگل های درونی و کرم گلو

انگل های درونی مثل کرم روده ای و کرم گلو از شایع ترین مشکلات گله هستند و معمولا در سالن هایی با بستر آلوده یا رطوبت بالا بیشتر دیده می شود. این انگل با تغذیه از بدن پرنده باعث ضعف، کاهش وزن، سینه کاردی شدن و کاهش تولید می شوند.

علائم: کاهش اشتها، اسهال یا مدفوع لزج، کاهش تولید تخم، لاغری و ضعف، تنفس سخت یا صدای خس خس یا حالت عطسه ی جیغ مانند (در مورد کرم گلو)، بی حالی، سینه کاردی.

پیشگیری: ضدعفونی منظم بستر و جلوگیری از رطوبت بستر، پاکسازی آبخوری و دانخوری ها از فضله و آلودگی، استفاده از ضد انگل به صورت دوره ای و مرتب (برای خرید ضدانگل از فروشگاه اینجا کلیک کنید).

درمان: مصرف داروی ضدانگل، تقویت با مکمل های ویتامینی ( A و ب کمپلکس) برای بهبود سریعتر، تعویض بستر پس از درمان برای جلوگیری از آلودگی مجدد. (برای خرید ضدانگل و تقویتی ها از فروشگاه اینجا کلیک کنید).

3) انگل های بیرونی ( شپش و کنه)

وجود این انگل ها باعث بی قراری مرغ و کاهش تولید تخم می شود.

علائم: ریزش پر ، خارش شدید، لانه گریزی و بی خوابی، کم شدن وزن، در صورت چک کردن پرنده حشرات ریز را در زیر پر ها مشاهده می کنید.

پیشگیری: تمیز کردن و ضدعفونی لانه، شعله افکنی لانه ها، استفاده از خاک دیاتومه روی بستر و داخل لانه، آهک پاشی زیر بستر و گوشه ها، نور خورشید در محوطه آزاد، در صورت امکان قرار دادن خاک خشک برای حمام خاک مرغ ها.

درمان: ضدعفونی سالن، استفاده از داروهای ضد شپش و کنه برای محیط، اسپری ضد انگل و شپش، استفاده از اگزولت خوراکی (درمان قطعی) برای حشرات روی تن پرنده (برای خرید اگزولت اصل آلمانی از فروشگاه اینجا کلیک کنید).

4. مشکلات تغذیه ای و مدیریتی

حتی اگر پرنده بیمار نباید، خطا های تغذیه ای و مدیریتی می توانند باعث کاهش تولید یا افت کیفیت تخم شوند. رعایت اصول جیره نویسی و مدیریت درست محیط، از این مشکلات جلوگیری می کند.

1) کمبود کلسیم

یکی از شایع ترین مشکلات مرغ تخمگذار است.

علائم: پوسته نازک تخم، پوسته کم رنگ، شکستگی تخم در لانه، پوسته موج دار یا ترک دار، در موارد شدیدتر ریزش پر، لنگی پا هم اتفاق می افتد.

پیشگیری و درمان: استفاده از صدف خرد شده، سنگ کربنات کلسیم در جیره غذایی، مکمل کلسیم و عناصر کمیاب، نور کافی برای تولید ویتامین دی (برای خرید مکمل های کلسیم و سنگ از فروشگاه اینجا کلیک کنید).

2) استرس گرمایی

گرمای زیاد باعث توقف تولید تخم در تابستان است.

علائم: نفس نفس زدن با دهان نیمه باز، زیاد شدن مصرف آب، کاهش تخمگذاری، بی حالی

پیشگیری: تهویه مناسب، خنک کردن محیط، آب تازه و خنک، سایه مناسب در محوطه آزاد، استفاده از محلول های الکترولیت در آب برای کاهش استرس گرمایی، استفاده دوره ای از سرکه سیب و ویتامین سی، خوراک های خنک مانند سبزیجات، خیار، هندوانه و میوه جات به اندازه مناسب (از زیاده روی خودداری کنید).

3) کبد چرب

در مرغ هایی که زیاد خوراک انرژی زا می خورند یا فعالیت کم دارند دیده می شود.

علائم: چاق شدن، کاهش تولید، بی حالی، حتی مرگ ناگهانی

پیشگیری: کاهش ذرت و انرژی، افزایش پروتئین، استفاده از کولین کلراید، حرکت و فضای بیشتر.

جمع بندی نهایی

برای داشتن یک گله سالم مرغ تخمگذار همیشه این 5 اصل را رعایت کنید:

1. بستر همیشه خشک

2. تهویه کافی و ثابت

3. برنامه واکسیناسیون منظم

4. جیره کامل و اصولی

5. کنترل بهداشت و ضدعفونی

اگر میخواهید درباره مدیریت صحیح سالن و نگهداری بستر مرغداری اطلاعات کامل تری داشته باشید، می توانید اینجا روی متن آبی کلیک کنید و مقاله اختصاصی ما را بخوانید.

همچنین اگر بدنبال تغذیه اصولی مرغ های تخمگذار و افزایش تولید تخم هستید پیشنهاد می کنیم این مقاله را هم مطالعه کنید. (مقاله مربوط به تغذیه مرغ تخمگذار با برنامه هفتگی).

برای خرید انواع محصولات مرغداری، مکمل های تقویتی، ضدعفونی کننده ها، دستگاه جوجه کشی و ... از فروشگاه ما اینجا روی متن آبی کلیک کنید.